İlk anlamına bakınca doğru, para eşittir “değer”. Gerçi bugünlerde biraz anlamını yitirmiş olsa da mecburen kullanmak zorunda kaldığımız kâğıt veya sanal bir rakam. Tabii ki bir değerdir ama İK, HR, HH gibi başlıklar altında göstermek bence ne etik ne de mantıklı.
Yan haklar deniliyor, kelime de çok garip kalıyor içeriğe istinaden; neyse. 🙂
Mesela, yol yardımı, sağlık sigortası, yakacak yardımı, temizlik giderleri gibi. Birini ele alalım, yol yardımı yan hakkından bahsedelim. Firma, kendi aracıyla işe gidenin yol masrafını karşılıyor diyelim, ilk duyumda güzel geliyor kulağa. İşin iç yüzünü netleştirmek gerekir ki:
Yıpranma Masrafları: Araç kilometre yapıyor, yıpranıyor ve bu sebep bile birçok sonuç doğuruyor. Lastik aşınımının fazla olması, rutin ve genel bakımının daha sık yapılması gibi. Lastik değişim ücretini ve bakım parasını şirket ödemiyor.
Kasko Masrafı: Sigorta zorunlu ama kasko değil. Başıma bir iş gelirse büyük sorun yaşamayayım diye yaptırılan kaskoyu şirket ödemiyor.
Olası Kaza Masrafları: Kaza yapma riski herkesin var, her zaman olacaktır. Ancak alınan minimum hasardan bile şirketin sorumluluğu olmaz. Yani lastik patlamasından, araç kullanım süresi boyunca kırılan, dökülen her harcama kalemi size aittir. Şirketin önünde gelip vursalar aracınıza, yine şirketin suçu yoktur. Hadi diyelim kasko var, yaptırdın, cebinden çıkmadı masraf; senin yaptırdığın kasko ödedi. Aracı satışta tramer kaydı değeri kimden çıkacak, şirketten mi?
Kullanım Masrafları: Araç yıkama, cam suyu, araç temizliği gibi çok basit görülen bir harcama bile yıla vurunca ne kadar ediyor, hesap etmek gerekir.
Bunları bir işverene konuşunca “İşe aracınla gelmeyince…” diye başlayan bir soru dizisi gelebilir.
- Aracına bakım, kasko yaptırmıyor musun?
- Cam suyu almıyor musun?
- Lastik patlasa yaptırmıyor musun veya değiştirmiyor musun?
- Aracını bakıma zaten sokmuyor musun?
- Kasko normalde de yaptırman lazım değil mi?
- Buraya gelmeden de kazaya karışma ihtimalin yok mu?
- “Buraya gelirken yolunun üzeri birkaç kişiyi de alsan ne olur sanki?” 🙂 gibisinden devam eder, alacaklı değil borçlu çıkarsınız.
Bilinen hesap ile gelir şöyle hesaplanıyor buralarda:
Maaş + Sigorta 🙂 + artı yan haklar
Ama doğru matematik ile hesap şöyle olmalı:
Maaş + Sigorta 🙂 🙂 + yan haklar – yan hakların zararı!
Aşırı basit ve reel hesap ile:
30.000 TL maaş alan biri 3.000 TL (iki tam depo) yol yardımı alsın.
Gelir: Yan hak dahil 33.000 TL. Yılda toplam 396.000 TL kazanç olarak görünür.
Ama gerçekler yıl sonunda veya personel artıyı eksiyi görünce ortaya çıkar.
Yan hakların zararını hesaplayacak olursak, kaba bir bakkal hesabıyla örnek:
- Cam suyu 5 lt/2 ay = 70 TL * 6 kere alınırsa = 420 TL
- Kasko 15.000 TL/yıl
- Lastik tamiri 300 TL/patlama başı
- Yeni lastik alımı 2.500 TL adet/yıl * 4 lastik = 10.000 TL
- Araç genel bakım masrafı = 10.000 TL
… gibi maddeler çoğalırsa abartılı da olsa bir rakam çıkar ortaya:
= 45.000 TL/yıllık = 3.750 TL/aylık
Not: Bu fiyatlar her ürünün fiyatı bir yıl boyunca sabit olduğu varsayılarak yapıldı diyelim.
Maaş + Sigorta 🙂 🙂 + yan haklar – yan hakların zararı! formülüne rakamları koyarsak:
30.000 TL + 3.000 TL – 3.750 TL = 29.250 TL (Eee, hani maaş + sigorta + yan hak?)
İşin abartılı hesabı kitabı bir yana, gerçekten tutarlı, mantıklı, etkin değil bu yan hak meselesi.
Boy boy reklam yapıp “Bakın biz para veriyoruz” demekten ziyade,
- Personel motivasyon anketi sonuçlarınızı,
- Maaş skalanızı,
- Turnover oranınızı,
- Çalışan bağlılık oranınızı,
- Personel/faydalı iş oranınızı
şeffaf bir şekilde yayımlayın da görelim.
Her firma için söylemiyorum yukarıdakileri istisnalar çoğunluğu bozmaz.
Birbirimizi kandırmayalım; her şey para değil, açamadığı kapı olmasa da.
Her insan bir hayat, bir aile, bir anne-baba-abi-kardeş…
Nasıl yıllık hesap ile aylık zararı gösterdik bütünden parçaya, tam tersini de sahalarda yapmalıyız. Empati yapalım: insan yaşarsa, firma yaşar. Firma yaşarsa Ülke yaşar.
#çalışanınadeğerverenfirmalar #büyükfirmalar #maaşıiyifirmalar
